İşe İade Davaları

• 02.05.2025 19:30

İşverenin iş sözleşmesini sona erdirmesi, yalnızca ekonomik bir karar olmanın ötesinde, işçinin hayatında ciddi etkiler yaratan bir durumdur. Bu nedenle iş hukukunda, fesih yetkisi sıkı şekil ve gerekçe şartlarına bağlanmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde iş güvencesi hükümleri, belirli koşullar altında işçiye "işe iade davası" açma hakkı tanıyarak, işverenin keyfi fesihlerini sınırlandırır.

1. İşe İade Davasının Hukuki Dayanağı

İşe iade davası, İş Kanunu’nun 18 ila 21. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Bu hükümler, iş güvencesi kapsamındaki işçilerin, geçerli bir sebep olmaksızın iş sözleşmelerinin feshedilmesi halinde, işe iade talebiyle dava açabilmesini öngörür.

Ancak her işçi bu korumadan yararlanamaz. Kanuna göre:

• İşçinin en az 6 ay kıdemi olmalı,
• İşverenin işyerinde en az 30 işçi çalışıyor olmalı,
• İşçi ile işveren arasında belirsiz süreli iş sözleşmesi bulunmalı,
• Fesih, işveren tarafından yapılmış olmalıdır.

Bu şartların bir arada bulunması halinde işçi, fesih bildirimine karşılık arabuluculuk sürecine başvurmak ve anlaşma sağlanamaması durumunda işe iade davası açmak hakkına sahiptir.

2. Feshin Geçerli Sebebe Dayanması Zorunluluğu

İşverenin iş sözleşmesini sona erdirme hakkı saklıdır, ancak bu hak mutlak değildir. Fesih bildiriminde mutlaka geçerli bir neden gösterilmelidir. Bu neden:

• İşçinin yetersizliği (verimsizlik, sık hata yapma vb.),
• Davranışları (disiplin sorunları, devamsızlık, iş arkadaşlarıyla geçimsizlik vb.),
• İşin veya işyerinin gereklerinden kaynaklanan sebepler (teknolojik değişim, daralma, organizasyonel yapı değişikliği)

olabilir.

Ancak uygulamada sıkça görüldüğü üzere, fesih gerekçeleri soyut ve genel ifadelerle açıklandığında, mahkemeler bu tür fesihleri geçersiz saymakta ve işe iade kararı vermektedir.

3. İşe İade Davasında Usul

İşe iade davası özel bir yargılama sürecine tabidir:

• İşçi, fesih bildiriminin kendisine tebliğinden itibaren 1 ay içinde arabuluculuğa başvurmalıdır.
• Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, 2 hafta içinde dava açılmalıdır.
• Dava, iş mahkemesinde görülür.
• Dava süresi içinde işçinin işe başlatılması veya başlatılmaması kararı, hakimin işe iade hükmü ile belirlenir.

Mahkeme işe iade kararı verirse, işverenin işçiyi 1 ay içinde işe başlatma yükümlülüğü doğar. Aksi takdirde, işçiye 4 ila 8 aya kadar boşta geçen süre ücreti ve ayrıca işe başlatmama tazminatı ödenir.

4. Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar

a) Gerekçesiz ve Şekle Aykırı Fesih Bildirimleri

İşverenler çoğu zaman, fesih bildiriminde gerekçe göstermeyi ihmal eder ya da yalnızca "performans düşüklüğü" gibi soyut ifadelerle yetinir. Bu durum, işçinin işe iade davasını kazanmasını kolaylaştırır.

b) Arabuluculuk Süreci Formallikten Öteye Geçemiyor

İşe iade talepli arabuluculuk başvuruları çoğunlukla sembolik düzeyde gerçekleşmektedir. İşverenin işe iade talebine kapalı olması ve işçinin yalnızca tazminata odaklanması, arabuluculuğu etkisiz hale getirmektedir.

c) Kararın Uygulanmasında Direnç

İşverenler çoğu zaman işe iade kararına rağmen işçiyi işe başlatmaz. Ancak bu durum, yalnızca tazminat yükümlülüğüyle sonuçlanır ve işçinin gerçekten istihdamına yol açmaz. Bu da işe iade davasının teoride güçlü, pratikte zayıf kalmasına neden olur.

5. İşe İade Davası Açmanın Stratejik Önemi

İşe iade davası, çoğu zaman işçilerin işine geri dönme arzusundan çok, yüksek tazminat kazanma ihtimalinden dolayı tercih edilmektedir. Özellikle kıdemi yüksek olan işçiler için, işe başlatmama halinde ödenecek 8 aylık tazminat, ciddi bir ekonomik avantaj sağlar.

Öte yandan işveren açısından ise, işe iade tehdidi, iş sözleşmesini sona erdirmeden önce daha dikkatli hareket etme zorunluluğunu doğurur. Bu nedenle doğru delil toplama, performans raporları, tutulmuş tutanaklar, ihtarlar ve gerektiğinde disiplin kurulu kararları, feshin geçerliliğini ispat açısından kritik önem taşır.

6. Avukatın Rolü: Sürecin Her Aşamasında Stratejik Danışmanlık

Bir avukat, işe iade davası sürecinde yalnızca dava dilekçesini yazan kişi değildir. Aksine:

• Fesih sürecinde işverenin hukuka uygun hareket etmesini sağlamak,
• Arabuluculuk görüşmelerinde müzakereyi yönlendirmek,
• Davada delil stratejisini kurmak,
• Kararın uygulanmasında müvekkili yönlendirmek,
• İşverenin olası yükümlülüklerini minimize edecek önlemleri planlamak

gibi çok boyutlu sorumluluklar üstlenir.

Sonuç

İşe iade davaları, iş hukukunun en hassas dengeler üzerine kurulu düzenlemelerinden biridir. Hem işçinin yaşam hakkı kadar temel olan çalışma hakkını korumayı, hem de işverenin işletme serbestisini sınırlamadan haklı kararlar almasını hedefler. Bu dengeyi sağlamak, sadece mevzuat bilgisiyle değil, tecrübeye dayalı pratik öngörü, stratejik yaklaşım ve hukuki sezgi ile mümkündür.